Dieta bezlaktozowa. Czy to nowy trend?

Najpierw na półkach sklepowych pojawiły się produkty o obniżonej zawartości laktozy, teraz można kupić już produkty bezlaktozowe. Czy to kolejna po diecie bezglutenowej moda na dietę bezlaktozową?
Myślę, że przemysł próbuje na tym ugrać swoje, natomiast jest to faktycznie dobra wiadomość dla osób które cierpią na nietolerancję laktozy i do tej pory musiały albo zrezygnować z wszelkich produktów zawierających laktozę lub sprowadzać produkty bezlaktozowe z zagranicy. W Skandynawii chłodnie w supermarketach wręcz uginają się od mlecznych produktów bezlaktozowych, pomimo, iż odsetek osób z nietolerancją stanowi u nich tylko 2 %, podczas gdy w Polsce jest to aż 35% , a dopiero teraz pokazują się takie produkty u nas na półkach. Można znaleźć mleka Melkovity, Warmii oraz bezlaktozowe jogurty, serek homogenizowany, ser Gouda i mleko Łowicza. Już nawet takie sieci supermarketów jak Lidl, Biedronka czy Kaufland mają swoje odpowiedniki mlek bezlaktozowych. W produktach bezlaktozowych, laktoza obecna w mleku jest rozkładana na cukry proste, dzięki wykorzystaniu specjalnych procesów produkcji, zachowując tym samym wartości odżywcze mleka.

Produkty Mlekovity, Łowicza i Warmii

O co chodzi z tą laktozą?

Laktoza to cukier mleczny, jest  dwucukrem  składającym się z glukozy i galaktozy. Laktoza jest składnikiem dostarczającym zarówno energii, jak i odpowiedzialnym za przyjemny, lekko słodki smak mleka o słodyczy równej ok 10-15 % sacharozy. Zawartość laktozy w świeżym mleku krowim wynosi od 4,5% do 5,2%. Laktoza ulega hydrolizie pod wpływem enzymu laktazy, występującego w przewodzie pokarmowym ssaków i komórkach mikroorganizmów, rozpadając się na glukozę i galaktozę, które następnie w warunkach tlenowych utleniają się do dwutlenku węgla i wody, a warunkach beztlenowych cukry te podlegają fermentacji mlekowej lub alkoholowej.

Jakie są przyczyny nietolerancji laktozy?

Zaburzenia trawienia laktozy oraz objawy nietolerancji pokarmów mlecznych należą do najczęstszych dysfunkcji przewodu pokarmowego. Nietolerancja laktozy jest spowodowana ograniczeniem lub brakiem aktywności laktazy jelitowej oraz zaburzeniami jej wchłaniania. W wyniku obecności laktozy w świetle jelita grubego i intensyfikacji procesów fermentacji spowodowanej florą jelitową, pojawiają się krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe i powodują zmianę pH treści jelit, i tym samym objawy nietolerancji. 

Wyodrębniono trzy rodzaje niedoboru enzymu laktazy:

• wrodzony
• pierwotny niedobór laktazy typu dorosłych (hipolaktazja typu dorosłych)
• wtórny

Jakie są objawy nietolerancji laktozy?

U osób z nietolerancją laktozy, po spożyciu produktów zawierających ten dwucukier mogą występować następujące objawy:

• nudności
• wymioty
• wzdęcia brzucha 
• kruczenia (słyszalne ruchy perystaltyczne jelit) 
• przelewania
• nadmierne oddawanie gazów
• luźne stolce 
• bóle brzucha

Nasilenie objawów jest wypadkową wielkości niedoboru enzymu laktazy i ilości spożytej laktozy.

Na czym polega diagnostyka?

Wielu autorów wskazuje jednak, że jedynie połowa pacjentów z nietolerancją laktozy ma objawy kliniczne. Większość pacjentów nie ma objawów klinicznych, nawet po wypiciu dwóch szklanek

mleka, dlatego tak ważna jest odpowiednia diagnoza.

Rozpoznanie nietolerancji laktozy ustala się na podstawie obrazu klinicznego, wyniku wodorowego testu od­dechowego i/lub oznaczanego stężenia glukozy we krwi włośniczkowej po doustnym obciążeniu laktozą. Natomiast najbardziej miarodajnym badaniem wydaje się oznaczanie aktywności laktazy w bioptatach błony śluzowej jelita cienkiego. 

Jakie zastosować leczenie, dietę?

Leczenie dietetyczne, czyli wyeliminowanie w pierwszej kolejności z diety produktów zawierających w swym składzie laktozę, a następnie wprowadzanie do diety średnio 7-8 g laktozy na dobę (ale poniżej 2 g laktozy w pojedynczym posiłku), pozwala wyeliminować objawy nietolerancji. Środki spożywcze ubogolaktozowe muszą zawierać poniżej 2 g laktozy w jednej porcji.

Pamiętać należy jednak, że laktoza wykorzystywana jest szeroko w procesie produkcji przemysłowej, głównie artykułów spożywczych, nawet takich, które wydawać by się mogło, że mleka nie zawierają. Dodatek tego cukru podwyższa lepkość artykułu spożywczego, dzięki temu, przeżuwaniu towarzyszy przyjemne uczucie. Stosowana jest jako dodatek przy produkcji np. pieczywa, frytek, krokietów, gdyż podczas pieczenia laktoza nadaje brązowe zabarwienie potrawom. Laktozę w dużych ilościach stosuje się również w słodyczach, aby zapobiec krystalizacji roztworów cukru; w procesie wytwarzania leków jako nośnik dla właściwej substancji czynnej; składników aromatycznych, substancji słodzących i polepszaczy smaku.

Liczne badania wskazują, że u osób z nietolerancją laktozy tolerancja mlecznych napojów fermentowanych takich jak np. kefiru i jogurtu jest znacząco lepsza niż mleka, gdyż nie zawierają one znaczących ilości laktozy, a nawet wykazują aktywność enzymu laktazy.

Przy stosowaniu diety ubogolaktozowej, należy pamiętać o ryzyku spowodowania niedoborów innych składników pokarmowych, zwłaszcza wapnia i witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.

Dobrze wiedzieć, że na rynku dostępne są rożnego rodzaju suplementy diety zawierające laktazę, których stosowanie może poprawić przyswajalność produktów mlecznych.

Kogo najczęściej dotyka nietolerancja laktozy?

Częstość występowania nietolerancji laktozy różni się znacznie między krajami. Nietolerancja laktozy występuje u ponad 50% dorosłych mieszkańców Ameryki Południowej i Afryki, ale rozpoznaje się u 15% białych ludzi w Stanach Zjednoczonych, 53% Meksykanów i 80% osób rasy czarnej. Wrodzony niedobór laktazy występuje także u około 90% populacji Azji Południowo-Wschodniej. Hipolaktazja typu dorosłych występuje w Europie z rożnym natężeniem. Najrzadziej występuje w Skandynawii (2%), najczęściej na Sycylii (70%). Częstość występowania nietolerancji laktozy u osób dorosłych w Polsce wynosi około 35%, ale u dzieci w wieku 7 do 15 lat jest niższa 20%. Wtórną, czyli nabytą postać niedoboru laktazy obserwuje się w przebiegu niektórych schorzeń (zespół krótkiego jelita, sprue), a także w stanach po radio- i chemioterapii oraz np. u osób z rejonu Azji Południowo-Wschodniej, po przyjeździe do Europu i wprowadzeniu diety europejskiej.

Źródło:

1. Hasik J., Gawęcki J., Żywienie Człowieka Zdrowego i Chorego, Wyd. PWN, Warszawa, 2007.
2. Hutyra T., Iwańczak B.: Nietolerancja laktozy: patofizjologia, objawy kliniczne, rozpoznanie i leczenie. Pol. Merkuriusz Lek. 2009; 26: 148–152.
3. Mądry E., Krasińska B., Woźniewicz M., Drzymała-Czyż S., Bobkowski W., Torlińska T., Walkowiak J., Tolerancja różnych produktów mlecznych u osób z objawowym zespołem złego wchłaniania laktozy spowodowanym hipolaktazją typu dorosłych, Przegląd Gastroenterologiczny 2011; 6 (5): 310–315.
4. Rychlik U., Marszałek A, Nietolerancja laktozy – współczesny stan wiedzy, Diagnostyka laboratoryjna, Journal of Laboratory Diagnostics, 2013; 49 ( 1 ), 71-73.
5. Świderski F., Waszkiewicz-Robak B., Towaroznawstwo Żywności Przetworzonej z Elementami Technologii, Wyd. SGGW, Warszawa, 2010
6. Więcek S., Woś H., Grzybowska-Chlebowczyk U., Ocena badań diagnostycznych w nietolerancji laktozy u dzieci, Przegląd Gastroenterologiczny 2010; 5 (2): 94–98.

Autor: dr inż. Katarzyna Świąder, Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji SGGW

#DietaBezlaktozowa #NietolerancjaLaktozy #ProduktyBezLaktozy #LactoseFree #dietaBez Laktozy